Spojrzenie z Wychowania Fizycznego im. Polskich Olimpijczyków we Wrocławiu
Wstęp
Aktywność fizyczna od dawna uważana jest za fundament zdrowego stylu życia. Nie tylko wpływa korzystnie na sprawność ciała, układ krążeniowo-oddechowy czy sylwetkę, ale także na samopoczucie, emocje, funkcjonowanie umysłowe i równowagę psychiczną. W dobie rosnącej liczby zaburzeń nastroju, stresu, lęków, problemów ze snem – temat ten staje się coraz bardziej kluczowy.
Wrocław, jako ważny ośrodek akademicki i naukowy, także w dyscyplinach związanych z wychowaniem fizycznym i zdrowiem psychicznego, dostarcza istotnych danych dzięki Akademii Wychowania Fizycznego (AWF). W tym artykule przyglądamy się, co wiadomo ze studiów (w tym AWF Wrocław i publikacji związanych) na temat wpływu ruchu / aktywności fizycznej na psychikę, jakie są mechanizmy działania, jakie formy aktywności są szczególnie pomocne oraz jakie bariery stoją na drodze do regularnego ruchu.
Mechanizmy związku między aktywnością fizyczną a zdrowiem psychicznym
Przed omówieniem konkretnych badań warto zrozumieć, jak ruch wpływa na psychikę. Oto kluczowe mechanizmy wyróżniane w literaturze:
Regulacja hormonów i neuroprzekaźników
Aktywność fizyczna stymuluje wydzielanie endorfin, serotoniny, dopaminy, które sprzyjają poprawie nastroju i zmniejszeniu odczucia bólu czy napięcia emocjonalnego.Redukcja stresu i reakcji na stres
Ruch może zmniejszać poziom kortyzolu, poprawiać reakcję organizmu na bodźce stresowe, pomagać odprężyć ciało i umysł.Poprawa snu
Regularna aktywność fizyczna sprzyja lepszej jakości snu, co z kolei ma ogromne znaczenie dla zdrowia psychicznego – dobry sen pomaga regulować emocje, zmniejszać ryzyko zaburzeń nastroju.Poprawa funkcji poznawczych
Ćwiczenia wpływają korzystnie na pamięć, uwagę, czas reakcji, zdolności uczenia się, co pomaga zarówno w pracy, nauce, jak i w codziennym życiu.Poczucie sprawstwa / kompetencji i satysfakcja życiowa
Udział w ruchu, treningach, osiąganie progresu daje poczucie własnej skuteczności, co wzmacnia samoocenę i zmniejsza poczucie bezradności czy bezsensu.Relacje społeczne i wsparcie społeczne
Aktywność grupowa, zajęcia w grupach, kluby sportowe umożliwiają kontakty, przynależność do społeczności, co przeciwdziała izolacji i sprzyja dobrostanowi psychicznemu.
Co mówią badania AWF Wrocław
AWF Wrocław oferuje szereg badań diagnostycznych i naukowych, które dotykają aspekty psychofizyczne – w tym kondycję psychiczną różnego typu populacji. Poniżej kluczowe przykłady:
Badania „Psychofizyczne” kobiet uprawiających Aqua Fitness
Jedno z badań przygotowanych przez AWF Wrocław (streszczenie z Książki Streszczeń AWF) objęło grupę około 30 kobiet, średnia wieku ok. 46,9 lat, które uczestniczyły w zajęciach Aqua Fitness (2 razy w tygodniu) przez 3 miesiące.
Wyniki:Początkowo u wielu badanych występował podwyższony poziom stresu i obniżony nastrój.
Po 3 miesiącach: istotna poprawa poziomu stresu (p=0,0033) i nastroju (p=0,0466).
Poprawa jakości życia w obszarze relacji społecznych (związki prywatne, pomoc społeczna, życie intymne) oraz sprawności fizycznej.
To bardzo cenne, bo pokazuje, że nawet umiarkowana aktywność fizyczna, jeśli jest systematyczna, może przynosić realne korzyści psychiczne, zwłaszcza w grupie kobiet dojrzałych.
Oferta badawcza AWF: kondycja psychiczna dorosłych
AWF w swojej ofercie badań dla dorosłych uwzględnia m.in.: kwestionariusz GHQ (General Health Questionnaire) do oceny stanu zdrowia psychicznego, badania wypalenia zawodowego (LBQ), także obraz ciała i samooceny.
Dzięki temu można zobaczyć zależność między poziomem aktywności fizycznej a stanem psychiki (np. symptomy depresji, bezsenności, niepokoju). Choć nie wszystkie badania publikowane są na szeroką skalę, oferta AWF daje narzędzia do pomiarów psychicznych skutków aktywności ruchowej.Badania AWF – badanie stanu psychofizycznego / stresu vs zajęć ruchowych
Wstępne wyniki z AWF wskazują, jak aktywność fizyczna wpływa na ogólny stan psychofizyczny – np. poprawę jakości życia, zmniejszenie napięcia emocjonalnego. Obserwowane są też zmiany w poziomie odczuwanego stresu, co widać w badaniach takich jak wspomniane Aqua Fitness.
Wyniki z innych badań w Polsce i kontekst międzynarodowy
Aby zobaczyć, jak wyniki AWF wpisują się w ogólną mapę wiedzy:
Publikacje naukowe pokazują, że osoby w średniej i późnej dorosłości, które deklarują większą aktywność fizyczną (np. umiarkowaną lub intensywną) osiągają lepsze wyniki w testach funkcji poznawczych (pamięć, uwaga). Choć korelacje nie są zawsze silne, tendencje są stabilne.
Wśród młodzieży w Polsce zauważa się spadek spełniania zaleceń WHO co do min. 60 minut aktywności dziennie; jednocześnie młodzież jednak zwykle ceni zdrowie jako wartość, choć nie zawsze aktywność fizyczna jako sposób dbania o nie jest na pierwszym miejscu.
Badania doktoranckie dotyczące studentów we Wrocławiu (różne uczelnie) wskazują na korelacje między stylem życia, poziomem aktywności, BMI i stanem zdrowia ogólnego – choć niekoniecznie dokładnie zdrowia psychicznego w sensie klinicznym.
Które formy aktywności są szczególnie pomocne
Na bazie badań (AWF i innych) można wyróżnić formy aktywności, które przynoszą szczególnie silne korzyści psychiczne:
Aktywność w wodzie (np. Aqua Fitness) – jak pokazano we Wrocławiu: redukcja stresu, poprawa nastroju, lepsza jakość życia społecznego.
Ćwiczenia grupowe – sprzyjają interakcjom społecznym, wsparciu, motywacji, przeciwdziałaniu izolacji.
Regularność – lepsze efekty przy systematyczności niż przy okazjonalnym ruchu.
Różnorodność – aktywność aerobowa, siłowa, stretching, joga, spacery itp. – każda forma, która angażuje ciało, pomaga.
Dostosowanie do wieku i możliwości – w przypadku osób starszych, osób z ograniczeniami fizycznymi – ważne, by ruch był bezpieczny, ale też wyzwaniem (np. umiarkowany wysiłek).
Bariery i wyzwania
Mimo że korzyści są jasne, w badaniach AWF i poza nimi można zauważyć, że wiele osób ma trudności z utrzymaniem aktywności fizycznej. Oto najczęstsze bariery:
Brak motywacji / brak świadomości – wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo ruch wpływa na psychikę, albo nie widzą szybkich efektów.
Czas – praca, obowiązki domowe, nauka – często aktywność fizyczna odkładana jest na później lub pomijana.
Dostępność infrastruktury – warunki do ćwiczeń (np. siłownia, basen), koszty, odległość.
Problemy zdrowotne / brak sprawności fizycznej – kontuzje, choroby przewlekłe, ból – osoby obawiają się kontynuować ruch, bo boją się pogorszenia stanu.
Stres, obciążenie psychiczne – paradoksalnie mogą hamować aktywność – kiedy człowiek jest psychicznie bardzo obciążony, może brakować energii lub chęci do ćwiczeń.
Wpływ sezonu, pogody, pory roku – AWF wskazuje, że w zimie poziom aktywności często spada.
Rekomendacje praktyczne – co można zrobić we Wrocławiu / jak wykorzystać potencjał AWF
Majac na uwadze wyniki badań i bariery, można zaproponować konkretne działania:
Promocja aktywności fizycznej jako elementu zdrowia psychicznego
W materiałach edukacyjnych, w szkołach, na uczelniach, w mediach – podkreślanie, że ruch to nie tylko wygląd i forma, ale także dobrostan psychiczny, odporność na stres, lepszy nastrój.Programy lokalne, grupowe zajęcia
Baseny, aqua fitness, kluby seniora, grupy spacerowe, warsztaty ruchowo-relaksacyjne (np. joga, pilates) – włączone w ofertę miasta / osiedli.Współpraca AWF z samorządem i instytucjami zdrowotnymi
AWF może tworzyć programy profilaktyczne, szkolenia, kursy edukacyjne (np. Edukacja zdrowotna, kurs z zakresu zdrowia psychicznego i ruchu). AWF już prowadzi kursy edukacji zdrowotnej, które mają moduły „Aktywność fizyczna i jej znaczenie dla zdrowia” oraz „Zdrowie psychiczne i emocjonalne”.Ułatwienia dla osób z ograniczeniami
Tworzenie oferty dla osób starszych, z chorobami przewlekłymi, osób nieaktywnych – programy stopniowanego rozpoczęcia aktywności, opieka instruktorska, grupy wsparcia.Regularne badania i monitoring
Kontynuacja badań z AWF – np. badania interwencyjne (jak Aqua Fitness) w różnych populacjach – młodzież, dorośli, seniorzy – by lepiej poznać, jakie formy, jaka częstotliwość dają optymalne korzyści.Środki motywacyjne
Aplikacje, wyzwania, grupy społeczne, motywacja w formie społecznej – np. znajomi, grupy, trenerzy – bo wsparcie społeczne wzmacnia motywację.
🧩 Podsumowanie
Regularna aktywność fizyczna to nie tylko sposób na sprawne ciało, ale przede wszystkim skuteczna forma dbania o zdrowie psychiczne. Badania prowadzone przez naukowców z Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu potwierdzają, że ruch odgrywa kluczową rolę w redukcji stresu, poprawie nastroju oraz budowaniu odporności psychicznej.
Jednym z przykładów jest badanie opublikowane w czasopiśmie Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (tom 56, 2017), zatytułowane „Wiedza o zdrowiu a aktywność fizyczna w stylu życia studentów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu”. Autorzy — Paulina Jarecka, Tadeusz Fąk i Jakub Suchodolski — wykazali istotną zależność między poziomem świadomości zdrowotnej a aktywnością fizyczną studentów AWF. Oznacza to, że im większa wiedza o znaczeniu ruchu, tym częściej młodzi ludzie podejmują aktywność fizyczną, co bezpośrednio wpływa na ich dobrostan psychiczny i emocjonalny.
👉 Zobacz pełny tekst badania na stronie CEJSH
Wnioski te idealnie wpisują się w aktualne kierunki badań AWF Wrocław, które koncentrują się na związku między aktywnością fizyczną a zdrowiem psychicznym zarówno wśród studentów, jak i osób dorosłych. Dzięki takim inicjatywom Wrocław staje się jednym z polskich centrów naukowych promujących zdrowy i aktywny styl życia oparty na naukowych podstawach.
